Of je nu leidinggevend, werknemer, student of ondernemer bent, fouten maken vinden we meestal lastig. Je hoort of leest: “Van fouten kun je leren” en jij denkt: “Lekker cliché, gemakkelijker gezegd dan gedaan!"
Hoe zou het zijn wanneer je anders LEERT denken over fouten?
Zodat je er beter mee om kunt gaan?
En ook met fouten van anderen?
Hoe zou het zijn wanneer ‘Lessen halen uit fouten’ je toch beter afgaat?
Dat kan door:
- meer inzicht te krijgen in fouten
- te weten welke soorten fouten er zijn
- te begrijpen waar onze ‘foutencultuur’ vandaan komt
- maar juist door jouw mindset (zonder hier vaag over te doen)
- oefenen!
We maken allemaal fouten en de ene fout heeft meer impact dan de andere. Soms kun je er dagenlang over piekeren en een ander moment heerlijk lachen om jouw misser. Hoe jij kijkt naar fouten kan bepalend zijn voor de impact ervan in jouw leven en dat van anderen.
Onvermijdelijk
Herinner je je nog dat je leerde schrijven of je eerste rijlessen? Dat ging vast niet in één keer goed. Het is belangrijk om je te realiseren dat fouten onvermijdelijk zijn in het leven dat complex en samenhangend is. Daarnaast zijn fouten relatief, wat voor de één een fout is, is het voor de ander niet. Fouten kunnen zelfs heel nuttig zijn en ze nemen vaak in hoeveelheid af (als het om vaardigheden gaat) naarmate je vaker oefent.
Fouten hebben de kracht om je beter te maken dan je daarvoor was!
Foutencultuur
Soms maak je een fout en dan weet je het nog niet. Je gooit er nog lekker je energie in. Op het moment dat je je realiseert dat je hem maakt, dan voelt het vaak niet oké. Het voelt als falen. Wanneer je je nog niet bewust bent van je fout, dan is het gewoonweg een manier die je niet brengt waar je wilt zijn. Dan is een fout gewoon een ‘fout’ zonder enige emotionele lading.
Fouten hebben in onze maatschappij een negatieve lading. Dat start al vroeg bij bijvoorbeeld peuterspelletjes waarbij, wanneer de peuter iets fout doet, een sip gezicht getoond wordt. En op school door feedback als: "Dat ziet er niet goed uit, je hebt 10 fouten gemaakt". Of positiever: "Goed zo, je hebt maar één fout". Maar ook de laatste zin geeft aan dat je ze beter niet kunt maken.
Juiste antwoorden of oplossingen worden vaak uitgeplozen en benut maar zelden wordt een foutieve oplossing onder de loep genomen om er een les uit te halen. Terwijl dat juist heel nuttig kan zijn. We hebben een cultuur ontwikkelt waarbij fouten maken niet oké is! De laatste jaren zien we hier gelukkig al enige ombuiging in.
Blijven doen wat je deed
Mede door deze ‘foutencultuur’ zijn wij geneigd om fouten te vermijden. We willen afwijzing, het niet goed bevonden worden, ontlopen. Je kunt ook minder gemotiveerd raken of opgeven. De focus komt te liggen op 'het niet maken van fouten' en op de prestatie. Vooral wanneer je op een plek vertoeft waar fouten vrijwel direct worden afgestraft en nare consequenties hebben. Dat kan ook nog eens lekker de druk opvoeren. Maar waar gaat het nu om, om de progressie die je maakt of alleen om het resultaat?
Het gevolg is dat de neiging groot wordt om datgene te blijven doen waar je al kundig in bent. Je herhaalt wat je al kan, je blijft doen wat je altijd al deed en waar je goed in bent. Dat voelt voor kinderen, pubers maar zeker ook voor veel volwassenen, veilig. Dat is voor een tijdje niet zo erg. Even stilstaan en genieten van wat je kunt is prettig. Maar wanneer de angst voor fouten en falen groter is dan de nieuwsgierigheid en drang naar nieuwe uitdagingen en groei, dan rem je jezelf in je ontwikkeling. Zelfs wanneer je genoeg hebt van wat je doet, blijf je in je comfortzone om je risico op fouten te verkleinen.
Mindset is everything
Dit alles heeft ook te maken met jouw growth mindset (dat is niet hetzelfde als positief denken). Ben je in een omgeving waarin fouten maken niet direct vervelende gevolgen heeft en waar fouten gemaakt mogen worden, dan is er zeker ruimte voor groei. Wanneer je dan toch nog geremd wordt door je angst om te falen, dan ligt de kern waarschijnlijk bij je mindset. Geloof je niet echt in de mogelijkheid dat jij kunt veranderen en je vaardigheden of je intelligentie kunt verhogen, dan zijn fouten maken vreselijk! Deze overtuiging noem je ook wel een fixed mindset. Verderop in dit stuk volgt een verdere uitleg hiervan. Het is eerst handig om te weten welke fouten er zijn.
4 Soorten fouten
Niet alle fouten zijn gelijk én ze zijn niet altijd wenselijk. Door er meer inzicht in te krijgen kun je ze waarschijnlijk beter leren relativeren. Fouten kunnen in allerlei menselijke functies optreden zoals in je taalgebruik, geheugen, waarneming (denk maar eens aan optische illusies), aandacht en motoriek. Maar ook bij het inschatten van een situatie of het beoordelen van een persoon. Er zijn er legio te noemen!
Eduardo Briceño onderscheidt vier soorten fouten:
1. De stretchfout:
Je maakt een zogeheten stretchfout wanneer je werkt aan de uitbreiding van je vaardigheden. Je hebt een doel voor ogen en werkt daaraan. Er is ruimte om te leren. Je doel is om iets (nieuws) te doen dat verder gaat dan dat je op dat moment beheerst en niet om te proberen iets foutloos te doen.
Het is juist de bedoeling ze te maken om jezelf te stretchen. Denk bijvoorbeeld aan het oefenen met nieuwe software waar je uitleg over hebt gehad en opdrachten krijgt om uit te proberen. Of haal jouw pogingen om te leren fietsen maar eens voor de geest. Deze stretchfouten zijn positief, je zou ze ook wel ‘probeer fouten’ kunnen noemen. Het zijn de meest leerzame fouten die je kunt maken, ook omdat je heel doelgericht bezig bent (zie afbeelding). Wanneer je nooit stretchfouten zou maken, zou dat betekenen dat je jezelf nooit echt uitdaagt om nieuwe kennis of vaardigheden te leren. Waar je wel voor op moet passen is dat je niet blijft ‘hangen’ in steeds maar weer dezelfde probeerfout. Dat je niet gedachteloos door blijft oefenen waardoor je jezelf verkeerde dingen aanleert of nooit tot verandering komt. Overweeg dan een andere aanpak. Als je die niet zelf kunt vinden, vraag dan om hulp.
2. De O-ja fout
Een andere leerzame foutensoort is de 'O-ja fout'. Dit soort fouten zijn niet gepland, ze overkomen je. Je maakt de fout en realiseert je dat je iets essentieels over het hoofd ziet. Dit komt bijvoorbeeld doordat je
- inhoudelijke kennis mist,
- iets niet goed onthouden hebt of
- wanneer er meer nuances zijn dan je je vooraf realiseerde.
De fouten kunnen ook ontstaan doordat je - onjuiste aannames hebt gedaan of - systematisch dezelfde fout hebt gemaakt (‘blinde vlek fouten’) waarvoor je nog geen feedback ontving. Dit soort fouten maak je niet gauw opnieuw.
We kunnen meer ‘o ja!’ momenten uit fouten halen door reflectief te zijn. We kunnen ons afvragen: Waardoor is deze fout onverwacht? Waarom heb ik juist dit resultaat bereikt? Wat ging goed en wat niet? ? Wat kan ik de volgende keer anders doen? We kunnen mensen om ons heen ook vragen om informatie waarvan we ons misschien niet bewust zijn, of om ideeën tot verbetering.
3. De slordigheidsfout
Slordigheidsfouten zou je ook vergissingen kunnen noemen. We maken ze allemaal omdat we menselijk zijn. Het zijn fouten die eigenlijk niet gemaakt hoeven worden omdat we de vaardigheid al beheersen. Ze ontstaan omdat we afgeleid worden, moe zijn en concentratie verliezen. Ook hier is reflectie op zijn plaats om er lessen uit te destilleren: Waarom werd ik afgeleid of verloor ik mijn concentratie? Moet ik mijn mobieltje misschien wegleggen als ik aan mijn opdracht werk of de deur sluiten om niet afgeleid te worden? Misschien heb ik niet goed gegeten of kan ik zorgen voor een betere nachtrust?
4. De cruciale fout
Cruciale fouten zijn fouten die je eigenlijk niet wilt maken. Missers waardoor bijvoorbeeld je veiligheid in gevaar komt, zoals een ongeluk. Of fouten waardoor je verlies lijdt of die je je absoluut niet kunt veroorloven. Waarbij bijvoorbeeld het belang van jezelf, anderen of een organisatie in het gedrang komt. Denk aan een schoolexamen, een fusie waarbij banen op het spel staan of een finale waarvoor jij en je team jarenlang getraind hebben. We doen er dan meestal alles aan om een hoge foutmarge tot een minimum te beperken.
Wanneer ze toch ontstaan is het ook bij deze fouten goed om te reflecteren: Welke vooruitgang heb ik in de voorafgaande tijd geboekt? Wat heeft mij helpen groeien en wat niet? Om vervolgens te bedenken wat je kunt doen om effectiever te ontwikkelen. Misschien moet je meer oefenen, jezelf uitdagen of je vaardigheden nog meer verbeteren en op zoek gaan naar stretch fouten en er je voordeel uithalen.
Ons brein is gemaakt om pijn te vermijden en geluk te creëren
Voor vele mensen voelt fouten maken als pijn…. Je kunt gedachten krijgen als: ‘Ze vinden me vast dom wanneer ik nu weer om uitleg vraag’ of ‘Mijn werkgever vindt me vast niet meer goed na zo’n misser’ of ‘Wanneer ik nog eens een fout bega dan kom ik vast niet meer in aanmerking voor de promotie’.
Ons brein is gemaakt om pijn te vermijden en geluk te creëren! Dat is prachtig! In het geval van fouten maken kan het ook een valkuil zijn. Je brein is eerder geneigd om het risico op falen te vermijden wanneer je er negatief over denkt. Een fout maken kan zorgen voor een emotionele respons in je hersenen en in je lichaam. Je ademhaling kan verhogen, je loopt rood aan of krijgt het warm. Je lichaam komt in een staat van paraatheid. En dat voelt niet altijd goed. Toch is dat soms niet eens zo onhandig omdat deze staat van paraatheid ervoor kan zorgen dat je juist beter gaat presteren.
Daag je brein uit
Wanneer je fouten vermijdt en steeds maar hetzelfde blijft doen is je brein minder actief. Een eenvoudig voorbeeld: Los eens herhaaldelijk een soortgelijke som op die je al heel goed begrijpt en geautomatiseerd hebt. Wat leer je daar dan van? Je hersenen worden niet uitgedaagd en er worden geen nieuwe verbindingen gemaakt of versterkt. Bij het maken van steeds dezelfde som leer je niets nieuws. Je kunt ook sommen aanpakken die je nog niet beheerst, oefenen en fouten maken! Je stretcht jezelf. Je brein wordt uitgedaagd, actiever en nieuwe verbindingen komen tot stand en versterken. Zo word je beter in rekenen.
Bij het aanpakken van een nieuwe uitdaging, op welk vlak dan ook, ligt het maken van fouten voor de hand. Je hersenen zouden, volgens onderzoek zelfs 15% foutmarge nodig hebben om goed te kunnen leren. Je kunt niet in één dag een nieuw vak onder de knie krijgen of jezelf nieuwe gedragingen aanleren. Het is een leerproces met oefenen, fouten maken en feedback gebruiken.
Fouten zijn stapstenen die je dichterbij je doel kunnen brengen.
In je brein werkt dat mooi: Door het maken van een fout waarbij je tot een nieuw inzicht komt, kan het beloningssysteem in je brein geactiveerd worden. Dopamine komt vrij! Je nieuwe inzicht of creatieve oplossing helpen je vooruit en dat voelt goed!
Je mindset is bepalend
Carol Dweck onderscheidt twee mindsets, een growth- en een fixed mindset.
Vanuit een growth mindset (ofwel groeimindset) geloof je dat een mens in staat is om persoonlijkheid, intelligentie en talent verder te ontwikkelen. Het staat niet vast. Vanuit deze groeiovertuiging ligt jouw focus op het proces. Je omarmt nieuwe uitdagingen en weet dat inspanning en doorzetten erbij horen. In dit proces kun je leren van anderen door hun goede voorbeeld of feedback. Het is dé sleutel tot motivatie en succes.
Een fixed mindset, waarbij je gelooft dat je persoonlijkheid, capaciteiten, intelligentie en talent vast staan, belemmert juist. Vanuit deze vaste overtuiging ligt je focus op ‘goed overkomen’, en op de prestatie alleen. Uitdagingen ga je uit de weg (waarom zou je wat nieuws willen leren, je verandert toch niet). Inspanning en doorzetten hebben geen nut wanneer groei toch niet mogelijk is. Successen van anderen kunnen bedreigend zijn en feedback ervaar je als kritiek. En fouten... die maak je liever niet, die laten zien dat je iets nog niet kan. Het ‘goed overkomen’ komt in het gedrang.
We hebben beide mindsets in ons en je kunt ertussen laveren. We zitten als het ware op een mindset-continuüm. Op het vlak van je werk, relaties, scholing, fysieke prestaties, persoonlijke ontwikkeling enz. Waarbij sommigen neigen naar een vaste en anderen naar een groeimindset.
Met een groeimindset leer je fouten anders te zien en te gebruiken.
Het gaat niet om het aantal goed of fout maar om de lessen hieruit.
Je gaat ze zien als ingrediënten voor je leerproces die je stap voor stap verder brengen. Vanuit het leren volgt dan presteren. De prestatie is een gevolg en niet het doel.
Hierdoor geef je jezelf meer ruimte en mogelijkheden om nieuwe dingen te proberen, doelen te bereiken en meer uit jezelf te halen. Je voelt je er ook nog eens beter bij!
Goed fout
Denk maar eens terug aan een moment of periode waarin je veel geleerd hebt. Dat zijn vaak de periodes waarin worsteling heeft plaatsgevonden en fouten gemaakt zijn. Of het nu gaat om school- of sportprestaties of je persoonlijke ontwikkeling.
Fouten laten zien dat je ermee bezig bent, dat je ergens aan werkt!
Je kunt een fout nader onderzoeken. Wat is er goed fout? Hoe is het tot stand gekomen? Waarom is deze gemaakt? Dat kan heel interessant zijn want misschien ligt hier wel een creatieve gedachte achter of ontdek je de kern van waarom een aanpak die niet werkt. Misschien ligt er de oplossing voor een volgend vraagstuk? Zo kun je je les eruit destilleren en andere opties gaan zien.
Ook het leren omgaan met fouten is een leerproces. Het vraagt aandacht, oefening, inspanning, tijd en ook in dit proces maak je vast ook fouten.
De kracht van fouten
Je kunt dus zeggen dat lessen uit fouten je: - Waardevolle informatie geven die je verder helpen in een proces – Creatiever laten denken - Nieuwe inzichten geven – Dingen laten bekijken vanuit een ander perspectief – Stimuleren tot het inzetten van een nieuwe aanpak of strategie. Het zorgt voor vooruitgang, groei en een goed gevoel! Dat is de kracht!
Growth mindset
Een onderdeel van een groeimindset is het leren van en het leren omgaan mét fouten. Je leest meer over mindsets bij 'info & blogs' op de website. Een groeimindset kun je inzetten in elke organisatie (mens & cultuur) en in uiteenlopende situaties omdat het om een grondhouding van mensen gaat.. Een groeimindset zorgt o.a. voor een open leerhouding, mobiliteit, omgaan met verandering, innovatie, meer engagement en succes!
Een growth mindset kun je leren!
Tips
Wil je tips over het omgaan met fouten voor je team, die ook waardevol zijn voor jezelf? Klik dan hier (tip 1 en 2) en hier (tip 7).
Een greep uit het aanbod van Groeibrein:
Vrijblijvend gesprek of vragen?
Wil je weten wat het voor jouw organisatie kan betekenen?
Bekijk dan het aanbod of neem contact op.
