Is stress nu goed of slecht? Het is inmiddels een veelbesproken onderwerp. De boodschap van de afgelopen decennia is dat stress een enorme boosdoener is. De koppen in de krant, de HR-beleidsstukken waarin staat dat we stress moeten voorkomen, we werden ermee platgegooid.
Mindsets blijken van grote invloed als het om groei én stress gaat. Heb je al gehoord van de synergie van mindsets? Laten we anders kijken naar een stressrespons, want het voorkomen van stress is onmogelijk. We kunnen wel leren om er met een andere bril naar te kijken. Dat heeft positieve gevolgen!
Onderzoek heeft aangetoond dat stress in ons voordeel kan werken wanneer we de juiste mindset hebben.
Interessant onderzoek
Dit klinkt misschien wat kort door de bocht, dus hoe zit dat? Er is interessant onderzoek gedaan door onder andere David S. Yeager, Carol S. Dweck, Alia Crum en Kelly Mc Gonigal. Zij geven aan dat stress niet altijd slecht hoeft te zijn en zelfs in ons voordeel kan werken. Dit vraagt van ons een bepaalde mindset en begrip wat stress met ons doet. Stress kun je in je voordeel laten werken en in combinatie met een growth mindset, blijkt het zelfs een krachtige tool voor groei.
De wereld om ons heen is continu in beweging en we zien allemaal wel dat innovaties elkaar snel opvolgen. De inhoud van ons werk verandert en er zijn allerlei sociale of maatschappelijke ‘eisen’’ waaraan we willen voldoen. Ondertussen krijgen we ontzettend veel prikkels binnen en kunnen we ons ‘overloaded’ voelen. Dit alles levert de nodige stressgevoelens op.
Eigen uitdagingen
Zo kennen we allemaal onze uitdagingen; op sociaal vlak (de eerste ontmoeting met je schoonouders), in ons werk, zoals dat project waar veel vanaf hangt of een nieuwe gewoonte die je jezelf eigen wilt maken. Of je er nu middenin zit, of ze liggen in het verschiet; het besef dat een stressrespons juist helpend is, kan positief uitpakken. Als je dan ook nog eens begrijpt wat er in je lichaam plaatsvindt versterk je deze positieve uitwerking.
Hoe je een stress-respons interpreteert heeft niet alleen effect ‘in het hier en nu’ maar ook in de toekomst. Door een stressrespons als dienend te zien kun je uitdagingen beter aan.
Twee reacties op een stressrespons
Allereerst is het handig om te weten wat een stress-respons doet. Het is een fysieke uiting die je helpt om in beweging te komen; ergens vanaf of naartoe. Het is het mobiliseren van bronnen in je lichaam om uitdagingen aan te kunnen. Dat is positief!
Eenvoudig gezegd kun je op twee manieren reageren op een stressrespons die opdoemt bij een uitdaging (stressor):
1. De stress-respons is slecht, het is bijvoorbeeld een aanwijzing dat je gaat falen.
2. De stress-respons is goed, het helpt mij om dingen voor elkaar te krijgen. Het is een natuurlijke reactie van mijn lichaam bij het doen van iets uitdagends.
De stress is enhancing mindset (Dr. A. Crum)
Deze tweede reactie is een positieve kijk op stress, ook wel de ‘stress is enhancing mindset’ genoemd. Deze mindset is onder andere onderzocht door Dr. Alia Crum (o.a. geplaatst in Nature 2022). Het blijkt dat hoe we denken over een stressrespons impact heeft op hoe we reageren op stressvolle situaties en responses én of we uitdagingen aangaan en doorzetten.
De synergie van twee mindsets
Welke impact stressoren en stress-responses hebben hangt af van je mindset over ontwikkelbaarheid én je persoonlijke kijk op een stressreactie.
Het gaat hier dus om de synergie tussen de growth mindset én de hierboven genoemde stress-is-enhancing mindset.
Wat is een growth mindset (prof. C.S. Dweck)? Je mindset is de lens waardoor je naar jezelf en anderen kijkt, wanneer het om veranderbaarheid gaat. Een growth mindset is kortgezegd een set van gedachten waarbij we de overtuiging hebben dat we ontwikkelbaar zijn. Een fixed mindset juist niet, deze overtuiging gaat uit van 'aangeboren' en 'talent hebben'. Hoewel veel mensen denken dat ze denken vanuit een growth mindset, blijkt dit niet altijd het geval te zijn. Ze willen wel groeien maar ervaren ook de fysieke reacties als ongemakkelijk en als negatieve stress, waardoor er geen stappen genomen worden.
"De growth mindset is een nieuw tijdperk ingegaan"
Dit zegt Trevor Ragan (gespecialiseerd in de growth mindset) heel treffend! De overtuigingen over veranderbaarheid (fixed & growth mindset van Dweck) én de overtuiging die je hebt over stress beïnvloeden elkaar. De synergie van een growth mindset en de stress-is-enhancing-mindset levert voordelen op. Ook volgens de inmiddels geprezen neurowetenschapper Andrew Huberman kunnen deze twee mindsets elkaar versterken om doelen te bereiken en te groeien.
Deze twee overtuigingen tikken dubbel door. Bekijk dit schema maar eens:
(vertaalt naar het Nederlands, van origine Yeager, Gross, Dweck, Crum e.a.)
Toelichting:
Er is een stressor, denk aan een gemaakte fout, een uitdagend project, feedback die je ontvangt of succes die je bij een ander ziet. Dan volgt een stressrespons:
Negatieve spiraal: De bovenste reactie (route) in de figuur toont twee opeenvolgende reacties: Eerst is er de fixed mindset en dan de "stress ondermijnt mij" mindset (stress is slecht en zorgt voor falen). De stressor en fysieke reactie worden beide gezien als bedreiging. Dit pad leidt tot vaatweerstand (bloedvaten vernauwen), negatief affect**, angst en afnemende motivatie. Ofwel: De fixed mindset en de negatieve stress mindset kunnen samen leiden tot een negatieve spiraal. De fixed mindset verhoogt de stressreactie. Daarbovenop komt de negatieve stress mindset als extra probleem; het verergert je stress en het ondermijnt je motivatie en prestaties. Dit vergroot de neiging om deze taak (die jou stress bezorgd) in de toekomst te vermijden en nog meer stress te ervaren als je er alsnog tegenaan loopt.
Positieve spiraal: De onderste reactie laat eerst een growth mindset zien en vervolgens een mindset van “stress helpt me" (stress-is-enhancing’) bij een uitdaging. Dit pad leidt tot doorzettingsvermogen en groei. Dit uit zich ook in de fysieke reacties van je lichaam.
Zo zie je dat een growth mindset samen met de stress-is-enhancing-mindset kan leiden tot positieve reacties als verminderen van angst en vergroten van de motivatie.
Vanuit dit 'groeidenken' zie je de moeilijke uitdaging als een kans om te leren. Je beschouwt de stress die je ervaart als normaal en als ondersteuning van je prestaties. Samen verlaagt dit je angst voor dit soort uitdagende taken, nu én in de toekomst. Het kan zelfs zo zijn dat je ze opzoekt!
Voordelen van deze synergie
Door de stressrespons te accepteren kunnen we in momenten van stress, realtime deze stressrespons aanpassen (bijv. met methodieken van Dr. Elissa Epel).
Het besef dat de stressrespons je levels van focus verhoogt en de reactie ‘er laat zijn’ in plaats van er je druk om maken geeft ruimte om aandacht te geven aan wat er misgaat, of nodig is. Zo kun je correcties aanbrengen en er nu, of in de toekomst anders op reageren.
Onderzoek laat zien dat mensen met een growth mindset meer aandacht hebben om uit te zoeken wat er fout of misging om ervan te leren. Wat de ‘stress-is-enhancing-mindset doet is dat je je gedachten over wat er in je lichaam gaande is (je versnelde hartslag, verhoogde ademhaling etc.) kunt laten varen en je kunt focussen op het analyseren wat er gaande is en welke les je hieruit kunt halen.
Door deze stress-is-enhancing-mindset te omarmen blijkt dat de stressrespons van het lichaam een shift maakt: - Zo verandert het cortisol level, - gaat de hartslag naar beneden en – de bloedflow komt weer in het gehele lichaam (perifere blood flow). Je ziet al dat deze positieve kijk op een stressrespons voordelen kent.
De growth mindset & stress verminderen
Wanneer je iets wilt veranderen in je leven (leren, gedrag…) dan voel je soms de oncomfortabele aanwezigheid van (nor)adrenaline in je lichaam. Wanneer je beseft dat dit soort fysieke reacties erbij horen, zul je meer geneigd zijn stappen te zetten dan wanneer je ervan schrikt en denkt “Oh, een stressreactie is slecht!”
Als je een growth mindset cultiveert stel je jezelf een constructievere vraag: "Wat kan ik van deze situatie leren om ………… beter te ontwikkelen?" Je leert positiever kijken naar stressoren zoals fouten, feedback en succes van anderen. In plaats van erover te stressen (en je fysieke reactie vergroot) gebruik je het als kansen om verbetering te zien. Dit vermindert de stress-respons. Natuurlijk, stressvolle situaties doen zich steeds voor - en dat zal altijd zo blijven, maar met een growth mindset ben je beter toegerust om op een positieve en constructieve manier te reageren.
Tips:
Omarm de growth mindset. Dit kun je leren!
Krijg meer inzicht in de stressrespons van je lichaam en wat het voor je kan betekenen in de positieve zin. De mindset-body-brein connectie.
Wanneer je een fysieke reactie bemerkt, verbind dan de cognitieve beoordeling aan het fysiologische proces met de ‘stress-is-enhancing-mindset’. De gedachte: "Mijn lichaam boort bronnen aan om dit aan te kunnen." Dit zorgt ervoor dat je de focus van de fysieke respons kunt weghalen zodat er ruimte ontstaat om fouten te kunnen analyseren, te kunnen reflecteren op groei en ervan te leren (= growth mindset)
Plaats jezelf regelmatig in ‘stressfull’- adaptive – cercumstances’. Dat zijn (nieuwe) situaties die uitdagend zijn, maar wel veilig.
Maar stress is toch ook slecht? Ja, dat hangt af van een aantal elementen, zoals mate van de stress (denk aan trauma’s) en de duur ervan. Langdurige en aanhoudende stress (je komt niet tijdig tot mentale en fysieke rust) kan schadelijk zijn voor de hersenen en de rest van het lichaam. Het is belangrijk om bij het bewust worden van de positieve kanten van stress, ook deze keerzijde mee te nemen om tijdig signalen op te vangen om overmatige stress te kunnen voorkomen.
Onze overtuigingen over veranderbaarheid en stress beïnvloeden elkaar wederzijds. Door beide mindsets te cultiveren geeft dit voordelen op korte en lange termijn.
Samengevat: Door ons bewust te zijn van de fysieke reacties van ons lichaam en deze te koppelen aan de "stress-is-enhancing-mindset" en de growth mindset, kunnen we leren en groeien van stressvolle situaties. Een toekomstbestendige tool voor wendbaarheid, groei en ‘beter in je vel’!
Dit kun je leren!
Beide onderwerpen zijn verweven in veel sessies van Groeibrein.
Groeibrein helpt je/jullie groeien door:
trainingen
kennis & inspiratiesessies
coaching
** Affect = de onderliggende ervaring van gevoel, emotie, verbondenheid of stemming. Deze ‘staat’ zet de toon voor bepaalde emoties om gemakkelijker naar voren te komen. Het omvat een brede waaier van emotionele toestanden en kan positief of negatief zijn. Affect is een fundamenteel aspect van de menselijke ervaring en speelt een centrale rol in veel psychologische theorieën en studies.
Een kleine greep uit het totale aanbod van Groeibrein:
